Bác Thắng khéo vẽ chuyện tếu lâm Tam Kỳ.

Em thì không rành về tiếng Quảng Nôm, Quảng Ngãi, nhưng tiếng Nam tiếng Bắc thì chắc không thua ai !

TIẾNG NAM TIẾNG BẮC.

Nam kêu kỳ, Bắc bảo cọ
Bắc gọi lọ, Nam kêu chai
Bắc mang thai, Nam có chửa
Nam xẻ nửa, Bắc bổ đôi
Bắc quở gầy, Nam than Ốm
Bắc cáo ốm, Nam khai bịnh
Bắc định đến muộn, Nam liền la trễ
Nam mần sơ sơ, Bắc làm lấy lệ
Bắc lệ tuôn trào, Nam chảy nước mắt
Nam bắc vạc tre, Bắc kê lều chõng
Bắc nói trống thế thôi, Nam bâng quơ vậy đó
Bắc đan cái rọ, Nam làm giỏ tre
Nam không nghe nói dai, Bắc chẳng mê lải nhải
Nam cãi bai bãi, Bắc lý sự ào ào
Bắc vào ô tô, Nam vô xế hộp
Hồi hộp Bắc hãm phanh, trợn tròng Nam đạp thắng
Khi nắng Nam mở dù, Bắc lại xoè ô
Điên rồ Nam đi trốn, nguy khốn Bắc lánh mặt
Chưa chắc Nam nhắc từ từ, Bắc khuyên gượm lại
Bắc là quá dại, Nam thì ngu ghê
Bắc sợ ghê, Nam hãi quá
Nam thưa Tía Má, Bắc bẩm Thầy U
Nam nhủ ưng Ghê, Bắc mê hài lòng
Nam chối lòng vòng, Bắc bảo dối quanh
Nhanh nhanh Nam bẻ bắp, hấp tấp Bắc vặt ngô
Bắc thích cứ vồ, Nam ưng là chụp
Nam rờ bông bụp, Bắc vuốt tường vi
Nam nói: mày đi! Bắc hô: cút xéo!
Bắc bảo: cứ véo! Nam: ngắt nó đi!
Bắc gửi phong bì, bao thơ Nam gói
Nam kêu: muốn ói! Bắc bảo: buồn nôn!
Bắc gọi tiền đồn, Nam kêu chòi gác
Bắc hay khoác lác, Nam bảo xạo ke
Mưa đến Nam che, gió ngang Bắc chắn
Bắc khen giỏi mắng, Nam nói chửi hay
Bắc nấu thịt cầy, Nam thui thịt chó
Bắc vén búi tó, Nam bới tóc lên
Anh cả Bắc quên, anh hai Nam lú
Nam: ăn đi chú! Bắc: mời anh xơi!
Bắc mới tập bơi, Nam thời đi lội
Bắc đi phó hội, Nam tới chia vui
Thui thủi Bắc kéo xe lôi, một mình xích lô Nam đạp
Nam thời mập mạp, Bắc cho là béo
Khi Nam khen béo, Bắc bảo là ngậy
Bắc quậy sướng phê, Nam rên đã quá
Bắc khoái đi phà, Nam thường qua bắc
Bắc nhắc môi giới, Nam liền giới thiệu
Nam ít khi điệu, Bắc haylàm dáng
Tán mà không thật, Bắc bảo là điêu
Giỡn hớt hơi nhiều, Nam kêu là xạo
Bắc nạo bằng gươm, Nam thọt bằng kiếm
Nam mê phiếm, Bắc thích đùa
Bắc vua bia bọt, Nam chúa la-de
Bắc khoe bùi bùi lạc rang, Nam: thơm thơm đậu phọng
Bắc xơi na vướng họng, Nam ăn mãng cầu mắc cổ
Khi khổ Nam tròm trèm ăn vụng, Bắc len lén ăn vèn
Nam toe toét “hổng chịu đèn”, Bắc vặn mình “em chả”
Bắc giấm chua “cái ả”, Nam bặm trợn “con kia”
Nam mỉa “tên cà chua”, Bắc rủa “đồ phải gió”
Nam nhậu nhẹt thịt chó, Bắc đánh chén cầy tơ
Bắc vờ vịt lá mơ, Nam thẳng thừng lá thúi địt
Khi thấm, Nam xách thùng thì Bắc bê xô
Nam bỏ trong rương, Bắc tuôn vào hòm
Nam lết vô hòm, Bắc mặc áo quan
Bắc xuýt xoa “Cái Lan xinh cực!”,
Nam trầm trồ “Con Lan đẹp hết chê!”
Phủ phê Bắc trùm chăn, no đủ Nam đắp mền
Tình Nam duyên Bắc có thế mới bền mới lâu…
Bắc nói: Nhặt hộ tớ quả bóng
Nam nói: Lượm giùm tao trái banh

Ngày đó, xứ Tam Kỳ hoàn toàn không có một cái ngã ba nào, kỳ thứ nhất.
Kỳ thứ hai : Mùa mưa, xứ này ngập trắng, dân tình ngày đó thường đi vệ sinh ngoài đồng,
nên chị em phụ nữ phải đứng để tiểu tiện.
Kỳ thứ ba : Hỏi không ai trả lời.

Không biết có đúng hay không, nhưng đừng hỏi dân Tam Kỳ mà khổ.

Quảng Nam có Thị xã Tam Kỳ, bây giờ là Trung tâm hành chánh tỉnh.
Bạn có biết sao lại là Tam Kỳ ? (Ba cái... kỳ ... cục ?)

Thằng rể dân Sài gòn cưới em Quảng Nôm.Ông già vợ vô Sài Gòn thăm con thăm cháu,sẵn ở Sài Gòn,ông muốn đi chợ Bến Thành cho biết bèn kêu thằng rể:
-He ươi,có wỡn chở boa roa chợ Bếnh Thành chươi con.
Anh con rể đang bận công chuyện lung tung nên trà lời:
-Con kẹt!
Ông già vợ nổi nóng,sẵn có cây chổi trên tay,ông quất thằng rể tới tấp.Vừa đánh vừa la:
-Mạ tổ choa mi.không chở thì thâu,méc mớ chi mi chửi tao "con kẹt"?
Thằng rể ăn đòn chạy quanh,con vợ mất hồn chạy theo hai cha con,miệng la oai ỏai:
-Trời wới boa ươi boa! Con kẹt miền Nom hén khét con kẹt miền Trung boa ươi!

.
1. Xưa nay Quảng Nam có lẽ là địa phương mà giọng nói bị đem ra trêu ghẹo nhiều nhất nước.

Nói cho công bằng, so với một số vùng miền Bắc và miền Nam, người Quảng phát âm rất chuẩn xác các phụ âm đầu. Giọng Quảng phân biệt một cách rõ ràng giữa âm TR và CH, S và X, D và V, R và G... Nhưng âm giữa và âm cuối, người Quảng thường phát âm chệch.“En không en tét đèn đi ngủ” (Ăn không ăn tắt đèn đi ngủ) có lẽ là câu nói phổ biến nhất nhằm giễu cợt cách phát âm của người Quảng.

Người ta còn bảo ở Quảng Nam không có xe lam, xe đạp. Hỏi tại sao, đáp: Tại Quảng Nam chỉ có xe “lôm”, xe “độp”. Liên quan đến chiếc xe đạp, còn có câu chuyện hài: Người Quảng Nam đi vào một cửa hàng bán phụ tùng xe ở Sài Gòn, cố uốn giọng để phát âm cho chuẩn, oái ăm sao rốt cuộc lại thành: “Bán cho tôi một cái... láp xe độp”. Người bán sau một hồi gặng hỏi, bực mình: “Lốp xe đạp” thì nói đại là “lốp xe đạp” ngay từ đầu, còn bày đặt... nói lái là “láp xe độp”. Nào có cố tình lái liếc gì đâu, thật oan còn hơn oan Thị Kính! Những câu chuyện như thế, ngẫm ra còn rất nhiều.

2. Nhà thơ Tường Linh sáng tác nguyên một bài thơ theo giọng Quảng, trong đó mọi âm “ô” ở cuối câu đều biến thành âm “ơ”:

Rủ nhau vô núi hái chơm chơm
Nhớ bạn hồi còn học chữ Nơm
Sáng sáng lơn tơn đi nhử cuốc
Chiều chiều xớ rớ đứng câu tơm
Mùa đông tơi lá che mưa bấc
Tiết hạ hiên tranh lộng gió nờm
Nghe chuyện xóm xưa thời khói lửa
Sảng hồn, sấm nổ tưởng đâu bơm!


Nhà thơ trào phúng Tú Rua cũng có một bài tương tự, nhưng trong bài thất ngôn bát cú này “a” biến thành “ô”:

Rứa mới kêu là chất Quảng Nôm
Ăn hòn nói cục chẳng thôm lôm
Có chàng công tử quê Đà Nẽng
Cưới ả Thúy Kiều xứ Phú Côm
Cha vợ đến thăm chào trọ trẹ
Mẹ chồng không hiểu nói cồm rồm
Thêm ông hàng xóm người Hà Nội
Chả hiểu mô tê cũng tọa đồm.

Cả hai bài đều hay.

3. Trong tác phẩm Quán Gò đi lên của tôi, nhân vật chính là một cô gái xứ Quảng: con Cúc “nước mắm Nam Ô”. Con Cúc phục vụ trong quán Đo Đo “chuyên bán các món ăn xứ Quảng”, nói giọng Quảng đặc sệt. Lúc con Cúc mới vô làm ở quán, xảy ra câu chuyện sau đây:
“Khách đòi mua bánh bèo đem về, con Cúc kêu con Lệ:
- Chị kiếm cho em cái “bô”!
Chữ “cái bao” qua cái giọng nguyên chất của con Cúc biến thành “cái bô” khiến con Lệ thừ ra mất một lúc. Rốt cuộc, tuy không hiểu con Cúc kiếm cái bô làm chi, con Lệ vẫn vào toa lét cầm cái bô đem ra:
- Nè.Con Cúc ré lên:
- Trời, lấy cái ni đựng bánh bèo cho khách răng được?”
Như vậy, giọng Quảng Nam không chỉ xuất hiện trong những câu chuyện tiếu lâm dân dã, mà còn đi vào cả văn thơ. Ở đây, không thể không để ý đến một điểm đặc biệt: nhà thơ Tường Linh, nhà thơ Tú Rua và tôi đều là... người Quảng Nam. Và tôi e rằng những mẩu chuyện cười về giọng Quảng đa phần đều do người Quảng Nam sáng tác.

4. Người Quảng Nam sao lại đem cái giọng của quê mình ra giễu cợt?

Hỏi vậy là chưa hiểu đúng cốt cách người Quảng. Chỉ những cộng đồng tự tin cao độ và có óc hài hước mới không ngại “tự trào” về mình. Ở đây có điều gì đó tương tự thái độ của người dân xứ Gabrovo (Bulgaria): họ sáng tác những câu chuyện cười về tính keo kiệt của mình, thậm chí còn thành lập cả một nhà bảo tàng nghệ thuật trào phúng Gabrovo để lưu giữ và tìm cách quảng bá những giai thoại cười ra nước mắt đó ra thế giới.Nếu để ý, bạn sẽ thấy trong những bàn trà, cuộc rượu, chính dân Quảng Nam là những người kể một cách sảng khoái nhất những mẩu chuyện cười về giọng Quảng chứ không ai khác. Những người dân của xứ “xe lôm”, “xe độp” đó cũng là những độc giả đón nhận những vần thơ “tự trào” của Tường Linh, Tú Rua một cách vô cùng nồng nhiệt.

5. “Tự trào” là xét về phương diện thái độ. Nhưng nếu chỉ thuần đề cao khía cạnh tinh thần, những mẩu chuyện khôi hài, những vần thơ cuốn truyện nói về giọng Quảng đã không được dân Quảng tâm đắc đến vậy.

Bên cạnh sự thích thú, còn có sự thân thương. Nhất là những người Quảng tha hương, đã bao nhiều năm không được sống trong khung cảnh quê nhà, bây giờ bỗng đọc thấy, bỗng nghe nói chữ “con tơm” thay vì “con tôm”, “cái bô” thay vì “cái bao”, “thôm lôm” thay vì “tham lam” tự nhiên thấy bao nhiêu kỷ niệm ấu thơ ùa về. Cái giọng nói mộc mạc, quê kiểng đó là giọng nói của ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè, hàng xóm láng giềng mà mình đã quen tai từ nhỏ, ngay từ lúc còn nằm u ơ trong chiếc nôi ru. Chất giọng đó đã ngấm qua bao mưa nắng, trải qua bao bão giông của thiên nhiên và cuộc đời mà hình thành và trụ lại cho đến hôm nay. Nó gợi lên những vùng đất, những mặt người, những ký ức mà người Quảng xa xứ nào cũng chất chứa trong lòng như một hành trang vô hình. Nó là một giá trị phi vật thể, không phải để tổ chức UNESCO công nhận mà để những người Quảng tự hào như một tấm “căn cước tinh thần” mà mình mang theo suốt cả đời người. Có thể nói, giọng Quảng là một phần của văn hóa Quảng.

6. Giọng Quảng như vậy đã đi vào văn vào thơ, vào những giai thoại dân gian.

Bây giờ với Ánh Tuyết, một ca sĩ Quảng Nam, nó đi vào nhạc. Âu cũng là một lẽ tự nhiên.Khi nhà thơ Lý Đợi (cũng người Quảng Nam) gửi cho tôi qua email bài Mưa chiều kỷ niệm được hát bằng giọng Quảng, tôi nghe, thoạt đầu thì bật cười, nhưng càng nghe càng xúc động, cuối cùng là rưng rưng nước mắt. Lúc đó tôi chưa biết người hát là Ánh Tuyết. Tôi nghe đi nghe lại nhiều lần, mường tượng đó là giọng của người chị họ yêu dấu năm xưa, của cô bạn gái ngây thơ thời trung học. Càng nghe càng thấy nhớ và bồi hồi nhận ra cái chân chất trong giọng hát, trong tâm tình người Quảng chân quê.

Ánh Tuyết chưa ra album, những bài hát demo kia đã phát tán trên mạng nhanh như gió. Và tôi đọc thấy biết bao lời chia sẻ đượm thương yêu, trìu mến của người Quảng đang lưu lạc ở khắp nơi trên thế giới. Họ cảm ơn Ánh Tuyết, cảm ơn những ca khúc hát bằng giọng Quảng đã giúp những người Quảng tha hương được một lần thổn thức hoài vọng quê nhà.
Hiển nhiên, giọng Quảng không phải là giọng để chinh phục và phổ biến những ca khúc một cách chính thức, đại trà. Bên cạnh giọng Quảng, những ca khúc trong album Duyên kiếp còn được Ánh Tuyết trình bày bằng giọng Bắc - dành cho những thính giả chưa có “bằng B tiếng Quảng”.

Rõ ràng, Ánh Tuyết thực hiện album này như là một cuộc chơi của người con xứ Quảng. Như các nhà thơ Tường Linh, Tú Rua đã từng chơi những cuộc chơi của mình. Những cuộc chơi nghiêm túc. Và giàu ý nghĩa, ít ra là với người Quảng Nam!

Nguyễn Nhật Ánh

Câu chuyện ở quán cơm gà Tam Kỳ tại Sài Gòn:


- Làm sao biết gà đang ăn là gà Tam Kỳ (Quảng Nam) hay gà Sài Gòn?

- Dễ ợt, ra phía sau bếp coi gà.

- ???

- Gà Sài Gòn kêu: "cục tác, cục tác"

Gà Tam Kỳ kêu: "cục tóc, cục tóc",

- !!!

Nghe giọng Quảng mà không có người phiên âm thì "tui đết cóa hỉu à"

Bố vợ mình gốc Cỏong Nôm. Ông vào Nam lâu rồi nên nói giọng Nam. Anh em họ hàng ông vẫn nói rặt giọng Coỏng Nôm. Bà xã mình nói giọng Nam, nhưng bả nhái giọng gì cũng được. Hôm nào rảnh gạ bả nhái cho bà con nghe chơi.
Dân Quảng Nam rất nhiều nhân tài. Mình mới quen với con nhà thơ, nhà báo PHAN KHÔI, người Quảng Nam, là tác giả bài thơ TÌNH GIÀ hồi xưa anh em mình có học: "24 năm xưa, một đêm vừa gió lại vừa mưa, hai mái đầu xanh kề nhau than thở..." Đó là bài thơ chữ Quốc Ngữ đầu tiên mở đầu cho phong trào Thơ Mới.Ông là nạn nhân chính trong vụ án "Nhân Văn Giai Phẩm".Bà xã mình mới mổ cắt tử cung và "SỬA TIVI" cho vợ ổng. Tên ổng là Phan Nam Sinh.Ông có vô nhà mình hai lần.Ông dạy học, viết báo, làm thơ viết văn nhưng không nổi bằng Phan Khôi.

Một anh về thăm quê,gặp cô gái xinh xắn ở bến xe đò,ngần ngừ muốn làm quen mà không biết tính làm sao.
Anh theo cô gái lên xe đò về tận trong ngõ hẻm,thỉnh thoảng cô gái quay lại liếc nhìn anh làm anh
choáng váng.Cuối cùng chịu không nổi,anh ngập ngừng lên tiếng:
-Cô ơi số diện thoại của cô số mấy để tôi liên lạc với cô?
Cô gái cười lỏn lẻn...
-Tém hơi không,tém hơi,tém hơi.
-Cô lầm rồi,tôi không thích cái vụ này.
-!!!
Hóa ra số diện thoại của cô gái là : 820-8282.

(chuyện vui cười trên online)

Em đã bỏ công nghiên cứu sưu tầm để thương cái Giọng Quảng Nam thì em phải đi đến kỳ cùng. May ra kiếp sau có làm giai tế (làm rể) Quảng Nam thì còn hiểu các mụ nói gì hát gì :

chưa mưa đõa thám” (chưa mưa đã thấm)

Rượu Hồng đồ chưa nhám đõa sa” (rượu Hồng đào chưa nhắm đã say)

lồm reng ( làm sao)

Báng (bóng)

Reng anh còn đứng miết (sao anh còn đứng mãi)

Còn về âm nhạc, xin mời thưởng thức bài "Mưa Chiều Kỷ Niệm" do Ánh Tuyết trình bày bằng giọng Quảng Nam.