*************
BÍ ẨN CON RÙA ĐẤT NUNG TRÀ KIỆU
Vào thập niên 1980, tôi làm việc tại giáo xứ Trà Kiệu. Nơi đây là thành đô SIMHAPURA, thành phố Sử tử của Vương quốc Champa. Một Singapore nổi tiếng thời Trung cổ mà những phế tích và di vật ngày nay mang hai từ Trà Kiệu qua sách báo và những tác phẩm được trưng bày tại nhiều bảo tàng Việt Nam và trên thế giới.
Một ngày, các em nhỏ khoe với tôi chúng tìm thấy một con rùa bằng đất nung và chúng đã đập ra. Nghe thế tôi giật mình, tiếc xót. Nhưng chúng bảo là chỉ bể một phần thôi. Tôi vội vàng yêu cầu chúng bán lại cho tôi.
Con rùa nầy về nghệ thuật không có gì đặc sắc lắm nhưng bao năm qua nó vẫn là một bí ẩn, một kỳ bí đối với tôi.
* Con Rùa đất nung Trà Kiệu (phía trên) do Cha Thăng chụp.
Các em kể lại, khi đào nó lên từ lòng đất, các em rung và nghe tiếng loong coong trong bụng nó. Ý tưởng đầu tiên là “trúng mánh”, chắc là vàng chứa trong nó. Vì vậy không thể làm gì hơn là phải đập nó ra. Nhưng vàng không thấy đâu mà chỉ có những hạt gốm nung tròn tròn nho nhỏ.
Tôi hỏi các em có đếm không. Chúng nói có, 52 viên tất cả. Chúng rơi rớt chỉ còn một ít.
Hai mươi năm qua tôi cứ suy nghĩ mãi mà không hiểu người Chăm làm con rùa nầy để làm gì? Tại sao nung kín cả con và trong ruột lại có 52 hạt gốm tạm gọi là “trứng”?
Tôi mò mẫm vào các trang mạng và thật đáng ngạc nhiên. Đề tài về con rùa bỗng trở nên hấp dẫn lạ lùng với bao nhiêu truyền thuyết từ Á sang Âu, Châu Mỹ và Châu Đại dương nữa. Người Việt có nhiều câu chuyện về rùa như chuyện nỏ thần Kim Quy. Rùa thần đã nhận lại chiếc kiếm Thuận Thiên ở hồ Lục Thủy nay là hồ Hoàn Kiếm từ tay vua Lê Lợi. Rùa hồ Hoàn Kiếm vẫn luôn là câu chuyện thời sự. Người Trung Hoa, Nhật Bản, các dân tộc ở vùng biển Thái Bình Dương, người Phi Châu và Mỹ Châu… đều có những truyền thuyết hấp dẫn về con rùa.
Người Champa chịu ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ chắc phải tìm ý nghĩa con rùa nới nền văn hóa nầy.
