Để hiểu qua về sinh hoạt chính trị nước Mỹ, chúng ta nên rảo qua một vòng sơ lược. Nước Mỹ là một xã hội tiêu biểu nhất về lý tưởng dân chủ: người dân đóng góp ý kiến qua phiếu bầu để chọn người thực sự có khả năng lãnh đạo đất nước.
Hệ thống ứng cử bầu cử rất sòng phẳng dân chủ, và công bằng. Ai có khả năng sẽ vươn lên và đóng góp tài năng của mình. Không hề có sự phân biệt giới tính nam nữ, gốc chủng tộc trắng đen… Cứ 4 năm bầu cử lại một nhiệm kỳ tổng thống. Những vị nào không có khả năng tích cực, sau 4 năm sẽ bị thay đổi. Thông thường nếu ai làm được việc sẽ được dân bầu lưu nhiệm một nhiệm kỳ 4 năm nữa cho kịp hoàn tất dự án hoặc chương trình của vị tổng thống đó. Ai trong thời gian làm tổng thống mà có những sai phạm nghiêm trọng liên quan đến luật lệ và hiến pháp, có thể bị cách chức.
Ai cũng có thể ra tranh cử tổng thống, với một số điều kiện tối thiệu đòi buộc. Khi học bài học thi vào quốc tịch Mỹ, ai cũng phải học vài điều căn bản về hiến pháp và luật lệ của Mỹ: Để ứng cử tổng thống Mỹ phải là công dân Mỹ và là người (1) sinh ra trên đất Mỹ, (2)phải trên 35 tuổi, (3)không sống quá 10 năm ở ngoại quốc. Thỏa mãn 3 điều kiện đòi buộc đó, công dân Mỹ nào cũng có thể ra ứng cử. Thông thường các ứng cử viên phải thuộc một đảng phái nào tương đối mạnh, thí dụ: đảng Cộng hòa, hay Dân chủ để có được sự hậu thuẫn cần thiết. Mỗi đảng lại có nhiều ứng cử viên ra tranh, nên đảng phải tổ chức tranh luận để chọn người của đảng ra ứng cử.
Đêm nay tại Mỹ có tới 15 ứng cử viên của đảng Cộng hòa tranh luận (debate) công khai trên kênh truyền hình nổi tiếng CNN để công dân cả nước nhìn xem và đánh giá. Họ phải qua vòng tranh luận vòng một rồi vòng hai. Sau đó một thời gian sẽ có cuộc bầu cử của nội bộ đảng chọn ra một trong số các ứng viên đó nơi từng tiểu bang. Sau đó sẽ đúc kết lại thành kết quả tổng quát, chọn một người vào chung kết tranh cử với các ứng viên của các đảng khác.
Quá trình chọn lựa là một thách thức đầy khó khăn. Ngoài bối cảnh gốc gác của mỗi cá nhân ứng cử viên, Các ưng viên phải chứng tở khả năng bản lãnh, đối đáp, ứng xử các hoàn cảnh thực tiễn đương thời được nêu lên. Họ phải trình bày chương trình và viễn ảnh tương lai của nhiệm kỳ tổng thống.
Qua buổi tranh luận sôi nổi trên 3 giờ, các khán giả TV toàn quốc rất hứng thú theo dõi các ứng viên đối đáp, nhận định, và ứng xử từng vấn đề. Qua đó người ta nhận biết cái lợi điểm của hệ thống đa đảng và dân chủ của nước Mỹ. Các nhân tài được tha hồ phô diễn khả năng và tài đức công khai để bàn dân thiên hạ nhìn vào, bình luận, và đánh giá.
Trong lịch sử Mỹ quốc, có những tổng thống nổi bật, có những vị bình thường. Dầu sao, tất cả những ai được chọn vào ghế tổng thống Mỹ phải thực sự có tài, có khả năng. Họ phải vượt qua biết bao chặng khó khăn để chứng minh khả năng, tài lãnh đạo mình.
Mời quí vị thưởng thức một buổi tranh luận tiền bầu cử của các ứng cử viên của riêng đảng Cộng Hòa vào tối Sept 16, 2015.
